De Bijbel en de Gazastrook

Bijbelgedeelten: Psalm 83:5; Zefanja 2:5,6; Zacharia 9:5,6

Bijna geen enkel ander onderwerp heeft het nieuws zo beheerst als de Gazastrook na de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober 2023. Het gebied ligt ten zuidwesten van Israël aan de Middellandse Zee en grenst direct aan Egypte. Qua oppervlakte is de kleine strook land net zo groot als de stad Keulen – 360 vierkante kilometer[1]. Het is iets minder dan 40 kilometer lang en maximaal ongeveer 12 kilometer breed. Dit kleine hoekje van de wereld is echter heel dichtbevolkt: het heeft ongeveer twee miljoen inwoners, bijna twee keer zoveel als Keulen.

Bijbellezers weten dat Gods Woord veel zegt over de toekomst van Israël. Maar worden de Gazastrook en zijn inwoners ook genoemd in de Bijbel?

Voordat we op deze vraag ingaan, wil ik wat algemene informatie geven over de Gazastrook die je moet weten als je het onderwerp correct wilt beoordelen in het licht van de Bijbel. Ik wil graag duidelijk maken dat ik geen politiek of internationaal juridisch oordeel vel over wat er op dit moment in Israël gebeurt. Als christenen verwerpen we natuurlijk alle vormen van terreur en van antisemitisme, maar tegelijk vellen we geen oordeel over actuele politieke gebeurtenissen en houden we in gedachten wat God over Israël zegt; want het is op dit moment ‘Lo Ammi’, d.w.z. ‘niet Mijn volk’ (Hos. 1:9).

De Gazastrook

Wat we nu de Gazastrook noemen, is in de loop van ongeveer 75 jaar ontstaan door verschillende politieke en territoriale ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Na de stichting van de staat Israël in 1948 en de bevrijdingsoorlog (ook bekend als de Palestina-oorlog) die onmiddellijk daarop volgde, werd het gebied rond Gaza bezet en bestuurd door Egypte. In 1967 veroverde Israël het gebied in de Zesdaagse Oorlog en plaatste het onder zijn bestuur.

Sinds de Oslo-akkoorden in de jaren ’90 zijn er verschillende afspraken gemaakt over hoe de Gazastrook bestuurd moet worden. In 2005 besloot Israël eenzijdig (!) om alle joodse nederzettingen in de Gazastrook te stoppen en het gebied te evacueren. Israël behield echter de controle over de grenzen, het luchtruim en de toegang tot de zee.

Aanvankelijk werd de Gazastrook bestuurd door Fatah. In 2007 nam de Palestijnse organisatie Hamas echter de macht over. Hier ging een gewelddadige interne machtsstrijd aan vooraf. Vandaag de dag beheert Fatah nog steeds delen van de zogeheten Westelijke Jordaanoever, terwijl Hamas de Gazastrook bestuurt. Veel landen beschouwen Hamas als een terroristische organisatie die als doel heeft Israël te vernietigen. De status van de Gazastrook onder internationaal recht is over het algemeen onduidelijk en controversieel. Er is geen definitieve internationale overeenstemming over.

De Palestijnen

De Gazastrook wordt voornamelijk bewoond door Arabische Palestijnen. De meesten van hen zijn vluchtelingen uit de tijd van de eerste Palestina-oorlog in 1947/48, of hun nakomelingen. Het zijn overwegend islamitische Arabieren die soennieten zijn.

Veel lezers van de Bijbel denken bij de Palestijnen en de Gazastrook onmiddellijk aan de Filistijnen, die we herhaaldelijk tegenkomen in de geschiedenis van Israël in het Oude Testament. Ze waren bittere vijanden van het volk Israël, vooral ten tijde van de richteren en de eerste koningen van Israël (wie kent het verhaal van David en Goliath niet?), maar verdwenen daarna steeds meer van het toneel. Ze verschijnen echter weer in Bijbelse profetieën in de tijd van het einde, wanneer de grote verdrukking van de Joden zal plaatsvinden (vgl. bijv. Jes. 9:11; 11:14; Am. 1:8; 6:2; 9:7; Zach. 9:6). De Filistijnen zullen opnieuw een van Israëls vijanden zijn, maar uiteindelijk volledig door God worden vernietigd. Ze zullen niet deelnemen aan het komende koninkrijk van vrede.

Desondanks moeten we voorzichtig zijn om een direct etnisch verband te leggen tussen de historische Filistijnen, de Palestijnen vandaag de dag en de Filistijnen in de profetische Schriften. De Filistijnen in het Oude Testament waren een oud volk dat van Kreta naar Palestina kwam en zich daar vestigde. Hun belangrijkste steden (Gaza, Gath, Ekron, Ashdod en Ashkelon) liggen in of vlakbij de huidige Gazastrook.

Dit oude Filistijnse volk bestaat niet meer. Er is geen directe genealogische relatie tussen de oude Filistijnen en de moderne Palestijnen. De naam ‘Palestijns’ is ook niet – zoals men zou kunnen aannemen – afgeleid van de naam ‘Filistijn’, maar van de Romeinse term ‘Palestina’. Dit was de naam die aan de inwoners van de regio werd gegeven nadat de Joodse opstand was neergeslagen in de 2e eeuw na Christus.

Toch is het niet onmogelijk om aan te nemen dat de Filistijnen in de eindtijd een soort ‘heropleving’ zijn van de oude Filistijnen en dat dit de mensen zijn die vandaag de dag de Palestijnen zijn. Zij zijn een ‘oude vijand in een nieuw jasje’. Zij zullen opnieuw een bedreiging vormen voor de Joden en samen met andere vijanden (ook ‘oude vijanden in een nieuwe gedaante’) een geduchte bedreiging voor Israël zijn. Psalm 83:7-9 noemt een alliantie van in totaal tien vijanden die zich ten doel hebben gesteld om Israël volledig van het toneel te laten verdwijnen[2].

‘Kom, zeiden zij, laten wij hen uitroeien, zodat zij geen volk meer zijn en aan de naam van Israël niet meer gedacht wordt’ (Ps. 83:5).

We weten dat ze onder het leiderschap van Assur (de koning van het noorden) aanvankelijk succesvol zullen lijken te zijn; God zal hen zelfs gebruiken als Zijn tuchtroede voor Zijn afvallige volk. Maar vervolgens zullen ze worden vernietigd door de zichtbare verschijning van de Messias (Zach. 14:1-6). Deze toekomstige Filistijnen (of Palestijnen) maken hier ook deel van uit.

De Gazastrook

Nu komen we bij de vraag of de Gazastrook in de Bijbel genoemd wordt. Het antwoord is: Ja! Natuurlijk komt de naam Gazastrook zelf niet voor, omdat het gebied pas zo wordt genoemd sinds de oprichting van de staat Israël en de daaropvolgende oorlogen. De stad Gaza wordt echter 20 keer genoemd in het Oude Testament. Het was één van de vijf koningssteden van de Filistijnen. En verschillende Bijbelgedeelten verwijzen naar het gebied van de huidige Gazastrook. Richteren 1:18 en 2 Koningen 18:8 verwijzen naar ‘Gaza en zijn gebied’ en Zefanja 2:5 en 6 spreken twee keer over het ‘gebied aan de zee’ – wat ongetwijfeld verwijst naar de streek die nu wordt aangeduid als de Gazastrook. De Bijbeltekst luidt:

‘Wee u, bewoners van het gebied aan de zee, volk van Kretenzers, het woord van de HEERE is tegen u! Kanaän, land van de Filistijnen! Ik zal u verdelgen, zodat er geen inwoner meer is. Het gebied aan de zee zal tot weiden worden met putten voor herders en kooien voor kleinvee’.

God Zelf spreekt een vloek uit over de toekomstige Palestijnen (die hier met de oude naam ‘Filistijnen’ worden aangeduid). Er is een expliciet woord van de Heere dat de inwoners van dit land aan zee volledig zullen worden vernietigd en dat dit land een weidegebied zal worden vol met watertroggen en afrasteringen. God Zelf zal de felle vijandschap van deze volken tegen Zijn volk straffen.

De Filistijnen worden de ‘natie van de Kretenzers’ genoemd vanwege hun oorsprong op Kreta (Zef. 2:5; vgl. Jer. 47:4; Am.9:7; Ez. 25:16). Dit laat opnieuw zien dat zij zich het land waarin zij woonden, onrechtmatig hadden toegeëigend. Het wordt het ‘land van de Filistijnen’ genoemd omdat zij het zich toe-eigenden, maar niet omdat dit Gods bedoeling was. Het is het land van Israël.

Ook al willen velen het vandaag de dag niet toegeven, het is een feit dat ook de Gazastrook naar Gods plan en bedoeling rechtmatig zal toebehoren aan het aardse volk van God. Het zal dus in de toekomst naar Zijn gedachten bij Israël horen[3].

Het toekomstige oordeel over de streek die nu ‘Gazastrook’ heet en over de toekomstige inwoners ervan zal dan definitief zijn. Het zal plaatsvinden aan het einde van de grote verdrukking. Er zal geen inwoner overblijven. In het duizendjarig Vrederijk zal dit volk niet meer bestaan. Er is een aantal gedeelten dat het oordeel over deze oude vijand van het volk Israël beschrijft. Een representatief citaat uit Zacharia 9:5.6: ‘Askelon zal het zien en bevreesd zijn, evenals Gaza, en het zal hevig beven, ook Ekron, omdat zijn verwachting wordt beschaamd. De koning zal uit Gaza verdwijnen en Askelon zal onbewoond zijn. De bastaard zal in Asdod wonen; Ik zal de trots van de Filistijnen uitroeien’ (vgl. Jer. 47:7; Ez. 25:15, 16; Am. 1:8)[4].

God Zelf zal ervoor zorgen dat deze streek op een dag wordt vernietigd en dat het gebied wordt gedegradeerd tot een weiland voor kleinvee. Wat op het eerste gezicht idyllisch klinkt (een weiland vol met waterbakken en afrasteringen voor kleinvee) beschrijft in feite het einde van de toekomstige Palestijnse beschaving in deze streek. In het duizendjarige Vrederijk zal het deel uitmaken van Israëls grondgebied, omdat het deel uitmaakt van de erfenis die God aan Zijn aardse volk had beloofd.

En vandaag?

Hoe zal het conflict tussen Joden en Palestijnen eindigen? Zal Hamas vernietigd worden? Niemand weet het antwoord op deze vragen – tenminste niet op de middellange termijn. Wij leven (nog) niet in de uiteindelijke vervulling van de Bijbelse profetie in de tijd van het einde (dit zal pas gebeuren na de opname van de gelovigen)[5]. Maar wat we wél met zekerheid kunnen zeggen is ten eerste, dat er een volk van Palestijnen in de eindtijd zullen bestaan en tot de vijanden van Israël zullen behoren. Ten tweede weten we wat hun einde zal zijn: God zal hen vernietigen. Uiteindelijk zal Israël in vrede en veiligheid leven in het land dat aan Abraham en zijn nakomelingen beloofd is. God houdt Zijn Woord – daar kunnen we zeker van zijn. Geen enkele van Zijn beloften zal niet worden vervuld.

E.-A. Bremicker

[1] Als Nederlands voorbeeld: de oppervlakte van de stad Rotterdam is ruim 324 km2

[2] Deze alliantie is het Arabische antwoord op de alliantie van de Europese statenbond, die ook uit tien machten bestaat (Op. 17:12).

[3] Hetzelfde geldt voor de Westelijke Jordaanoever, waar ook veel Palestijnen wonen. Deze streek is zelfs sinds mensenheugenis naar Gods gedachten het kerngebied van het oude land en volk Israël. Dit gebied speelt een centrale rol in de geschiedenis van Israël in het Oude Testament (bijv. Hebron, Sichem, Jericho, Bethlehem, Aï, Silo). In het Nieuwe Testament is het de geboorteplaats van onze Heere (Bethlehem). Zijn kruis stond op de Westelijke Jordaanoever (Oost-Jeruzalem). Van daaruit keerde Hij terug naar de hemel, en daar zal Hij ook weer verschijnen op de Olijfberg.

[4] Het oordeel over de Filistijnen heeft allereerst een historische component en begon onder farao Necho II van Egypte (609-594 v.Chr.). Jeremia schrijft hierover (vgl. Jer. 47). De profetie van Zefanja gaat echter verder en spreekt over het komende oordeel in de tijd van het einde.

[5] Wat we vandaag zien, zijn schaduwen of voorbodes van toekomstige gebeurtenissen. Het is wel vergeleken met schaakstukken die al op het speelbord staan, voordat het eigenlijke spel begint.