Je Bijbel – je eigen kunstwerk?

Kritische kanttekeningen^[1]Denk ook aan teksten als: ‘Uw Woord is zeer gelouterd, Uw dienaar heeft het lief’ (Ps. 119:140). ‘De woorden van de HEERE zijn reine woorden, als zilver gelouterd in een aarden smeltkroes, … Continue reading bij Bible Art Journaling

In de Verenigde Staten is een nieuwe manier ontwikkeld om met de Bijbel om te gaan. Het wordt ‘Bible Art Journaling’ genoemd. Dit is een artistiek Bijbelontwerp. Inmiddels kom je het ook in ons land tegen. Deze techniek doelt op de beeldende interpretatie en persoonlijke illustratie van afzonderlijke Bijbelteksten.

Als kind was ik al gefascineerd wanneer ik de Bijbels van gelovigen zag waarin teksten onderstreept waren en voorzien van opmerkingen in het rood, groen, blauw en zwart. Dat is zeker niet ieders ding, want we willen ons er steeds van bewust blijven dat alleen de eigenlijke Bijbeltekst Gods Woord is. Maar we willen accepteren dat wij (ook als gelovigen) verschillend zijn in onze beleving.

Velen van ons kunnen niet alle passages onthouden die verband houden met bepaalde verzen. Daarom schrijven we dergelijke parallelteksten in de schrijfrand ernaast. We benadrukken uitdrukkingen en woorden die bijzonder belangrijk voor ons zijn geworden en soms schrijf je ook een aandachtspunt op in de marge naast de tekst.

Op deze manier zal Gods Woord – hopelijk – volledig leesbaar blijven. Tegelijkertijd hebben we door onze notities echter bepaalde aansluitende gedachten en hulp bij het lezen of doorgeven van Gods Woord. Tot zover is alles prima.

Maar wat is Bible Art Journaling? Hier worden rond bepaalde Bijbelverzen plaatjes getekend of geschilderd, of ze worden op ander papier getekend en daarna uitgesneden en in de Bijbel geplakt. Dit illustreert dan een Bijbelvers dat je graag zou willen onthouden. Het is in de praktijk bij Bible Art Journaling wel zo dat je een gedeelte of een Bijbelvers eerst leest, voordat je begint met je kunstwerk. Gelovigen die dit doen, vertellen ons dat een Bijbelvers of -gedeelte op deze manier bijzonder waardevol voor hen is geworden, zodat het niet meer uit hun hoofd (of hun hart) ging.

In 2014 ontwikkelde deze methode zich tot een trend in de Verenigde Staten. Zoals zo vaak komt iets wat begonnen is in de Verenigde Staten, op enig moment naar Europa overwaaien en dat was ook hierbij het geval. Ondertussen zijn er seminars en workshops over Bible Art Journaling – misschien mag je zeggen: workshops voor de artistieke beschildering van Bijbels?

Nu moeten we voorzichtig zijn om iets af te wijzen alleen maar omdat het ons vreemd lijkt. Maar is het beschilderen van Gods Woord echt eerbiedig? ‘Voor eeuwig, HEERE, staat Uw Woord vast in de hemel’ (Ps. 119:89).

Een belangrijke vertegenwoordiger van de Bible Art Journaling zegt dat je met zulke afbeeldingen in de Bijbel laat zien hoe lief je haar hebt. Daarbij moeten we natuurlijk wel bedenken dat men met die kunstwerken vaak andere Bijbelverzen bedekt, zodat de Bijbel niet meer volledig kan worden gelezen. Vaak blijft maar één enkel vers leesbaar. En dat ene vers krijgt dan door menselijke kunst de nadruk. Maar vergeet niet: het gaat om Gods Woord en niet om een mensenwoord.

Nu zei een gelovige die deze Bible Art Journaling een paar keer heeft geprobeerd, tegen me dat men daarvoor bewust een extra Bijbel neemt, zodat de ‘echte’ Bijbel vers voor vers kan worden gelezen. Toch moeten we niet vergeten dat men dan nog steeds iets anders over Gods Woord heen schildert. Bovendien mogen we niet vergeten dat de apostel Paulus uitdrukkelijk schrijft: ‘Predik het Woord’ – en dus niet: verspreid afbeeldingen, illustraties of iets dergelijks. Natuurlijk spreekt Gods Woord vaak in beeldende taal tot ons, maar het zijn nog steeds taalkundige afbeeldingen. Het is zeker niet verkeerd om bijvoorbeeld in de zondagsschool een Bijbelverhaal met een tekening te illustreren, maar zijn geschilderde afbeeldingen wel de juiste en een geestelijke manier om Gods Woord te ontvangen?

We nemen het geschreven of gesproken Bijbelwoord normaliter via onze geest op, zodat het in ons hart en ons geweten terechtkomt, maar door artistieke kunsten lopen we het gevaar dat vooral onze gevoelens en emoties worden beïnvloed. Nu moeten die nooit worden weggelaten, want ze horen bij ons. Maar gevoelens veranderen snel. Daarom wendt God Zich door Zijn Woord ook juist tot onze harten en ons geweten. Nogmaals: we verschillen allemaal in hoe we ons dingen kunnen herinneren, zelfs Bijbelteksten. En mensen die actief zijn in Bible Art Journaling, zeggen dat ze daardoor een bepaald vers beter kunnen onthouden en ook de plaats en de context van die tekst. Daardoor spreekt dat Bijbelvers hen veel meer aan. Ook hier moeten we bedenken dat het doel de middelen niet heiligt.

De vraag is bovendien: blijft dit bijzondere effect werkzaam als iemand ook op langere termijn regelmatig dergelijke tekeningen schildert? Is het niet vaak zo dat een nieuwe, tot nu toe onbekende benadering bijzonder indrukwekkend is, maar daarna snel zijn bijzonderheid verliest? Misschien speelt ook de speciale sfeer een rol die er hangt wanneer verschillende gelovige (jonge) vrouwen bij elkaar zijn en samen dergelijke kunstwerken maken en elkaar erin stimuleren.

We moeten niet te bekrompen zijn als het gaat om hoe iemand anders zijn of haar Bijbel gebruikt. Maar we willen ook niet blindelings modetrends volgen. Gods Woord heeft zoveel waarde voor ons dat we er met diep ontzag mee moeten omgaan. Het is en blijft Gods openbaring – en geen menselijk kunstwerk.

Manuel Seibel